Materiały niebezpieczne to substancje lub przedmioty, które są zagrożeniem dla zdrowia, bezpieczeństwa, mienia lub środowiska. Są to również wszelkiego rodzaju materiały wybuchowe, trujące, zapalne, promieniotwórcze, gazy, żrące, nadtlenki organiczne, utleniające oraz zakaźne. Mogą występować w stanie gazowym, ciekłym i stałym. Są one wymienione w wykazie towarów niebezpiecznych, w przepisach transportowych lub jeżeli nie ma ich w wykazie, są klasyfikowane zgodnie z przepisami międzynarodowymi. Rozróżniamy 9 klas materiałów niebezpiecznych:
- Wybuchowe – amunicja, bezpieczniki, fajerwerki;
- Gazy – palne (butan, propan, acetylen); niepalne, nietrujące (dwutlenek węgla, neon, hel, płynny azot); toksyczne;
- Ciecze palne – kleje, farby, paliwo, aceton;
- Ciała stałe – łatwopalne (siarka, zapałki); podatne na samo zapalenie (magnez, żółty lub biały fosfor); palne w kontakcie z wodą (karbid, sód);
- Substancje utleniające – utleniacze (wapno, nawozy), nadtlenki organiczne;
- Substancje trujące i zakaźne – trujące (arszenik, cyjanek), zakaźne (bakterie, wirusy, odpady medyczne);
- Materiały radioaktywne
- Materiały żrące – kwas do akumulatorów, siarkowy;
- Różne – środki zapachowe, do znieczuleń, azbest.
Konstrukcja, dozór techniczny i znakowanie
Każde urządzenie UNO musi być zaprojektowane i wykonane w taki sposób by uwzględniało zagrożenia związane z danym urządzenie, potencjalnymi zagrożeniami życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska. Muszą one być wyprodukowane, wyposażone i zainstalowane tak, aby były bezpieczne do użytku z uwzględnienie istotnych czynników, zapewniając bezpieczeństwo podczas eksploatacji. Urządzenia te powinny być wyposażone w instalacje zapewniającą hermetyczne napełnianie i opróżnianie zbiorników, układy zabezpieczające przed przepełnieniem i wstrzymują prace w przypadku awarii. Urządzenia UNO powinny posiadać również uziemienie oraz złącza awaryjnego rozłączania. W przypadku, gdy urządzenie to posiada złącze sucho odcinające powinno posiadać układ blokady, który zabezpiecza samoczynne otwarcie oraz zwalniacz ręczny.
Przegląd zbiorników transportowych
Urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych podlegają pod Transportowy Dozór Techniczny. Żadne urządzenie nie może być oddane do użytku bez zatwierdzenia go przez inspektora TDT i wydanie ewidencji. Warunki techniczne dozoru technicznego są zapisane w rozporządzeniu Ministra transportu z dnia 20 września 2006 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych. Podstawą prawną dozoru technicznego są następujące akty prawne: ustawa z dnia 1 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu, rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 21 maja 2019r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 listopada 2010 r. w sprawie wysokości opłat za czynności jednostek dozoru technicznego.
Oznakowanie
Wszystkie urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników powinno posiadać tabliczkę fabryczną, która zawiera następujące dane: Numer fabryczny, nazwę wytwórcy, rok produkcji, przeznaczenie urządzenia, oznaczenie typu, znak kontroli jakości, datę ostatniej próby ciśnieniowej i stempel inspektora TDT, parametry urządzenia (natężeni przepływu, średnica nominalna, zakres dopuszczalnych temperatur oraz cieśnienie robocze). Również urządzenia NO powinny posiadać numer ewidencyjny, który został nadany przez Transportowy Dozór Techniczny. Oznaczenia w transporcie materiałów niebezpiecznych to pomarańczowe tablice z czarnym obwodem, które umieszcza się z przodu i z tyłu pojazdu.
Napełnianie i opróżnianie zbiorników
Napełnianie i opróżnianie zbiorników to najbardziej odpowiedzialne operacje, wymagające dużej staranności wykonania oraz przestrzegania określonych zasad. Aby uniknąć niebezpiecznego naprężenia w konstrukcji zbiornika, należy podjąć środki zabezpieczające zbiorniki przed wstrząsami hydraulicznymi i mechanicznymi, które mogą być przenoszone przez pompy, jeżeli są one nieprawidłowo zainstalowane lub obsługiwane. Podczas pracy zbiornika nie należy dopuszczać do drgań instalacji rurowych podłączonych do zbiornika. Każdy zbiornik musi być napełniony do ustalonego poziomu, co gwarantuje, że produkt nie przeleje się, gdy rozszerzy się pod wpływem ogrzewania. Przed napełnianiem należy sprawdzić czy zawór odpowietrzający jest sprawny. Jeśli z powodu awarii lub innych przyczyn zawór ten jest zamknięty, zbiornik nie może być napełnianie do czasu usunięcia zaworu. Następnie należy otworzyć właz, króciec napowietrzania i uruchomić pompę. Szybkość pompowania rurociągami cieczy palnych czy gazowych powinna być ograniczona do limitów dozwolonych przez normy. Stale należy kontrolować poziom produktu. Podłączenie i odłączenie przewodu uziemiającego podczas operacji napełniania i opróżniania jest zabronione. Po zakończeniu każdej operacji należy zaplombować właz, króciec napowietrzenie, kółko pokrętne, kołpak oraz zawory spustowe boczne. Procedury opróżniania zbiorników są podobne do procedur napełniania. Zbiorniki opróżnia się przez zawór główny i jeden z zaworów spustowych bocznych używając pompy lub grawitacji. Podczas opróżniania należy połączyć przewód rozładunkowy do zaworu spustowego bocznego, otworzyć zawór oraz króciec napowietrzania. Należy pamiętać o wykonaniu czynności mające na celu usunięcie całości produktu.
Praca przy napełnianiu i opróżnianiu zbiorników jest to bardzo odpowiedzialne zajęcie, które jest niezwykle niebezpieczne. Tylko osoby uprawnione mogą wykonywać te czynności. W zdobyciu ich świetnie sprawdzą się wszelkiego rodzaju kursy i szkolenia. Zapewniają one profesjonalne i kompleksowe przeszkolenie z zakresu pracy przy napełnianiu i opróżnianiu zbiorników. Na tego typu kursach poruszane są najważniejsze tematy z zakresu materiałów niebezpiecznych, dozoru technicznego, oznakowania zbiorników oraz ich konstrukcji. Również niezwykle ważne jest by podczas pracy przy zbiornikach znać i przestrzegać ogólne zalecenia BHP i ochrony przeciwpożarowej.
